Bennie Jolink: zingend voorman (die graag en met felle aanslag ook de gitaar teistert), in ons koude kikkerlandje aan de Noordzee, wegbereider van dialectpopmuziek, hals- en been brekend crossfanaat, alderbastend kunstenaar, tegendraads burgermansfatsoenhekelaar en Grolsch-bierdrinkend verhalenverteller, die ook voor een fles rode wijn de hand niet verdraait. Over hem gaat de door Gerard Menting opgetekende biografie Sprekken. Of eigenlijk: Bennie Jolink over Normaal maar vooral over Bennie Jolink.
Sprekken is de aloude Achterhoekse traditie van het vertellen van waargebeurde verhalen met 'misschien' een tikkeltje overdrijving. Het is er volkssport nummer één. Wel gebonden aan enige simpele spelregels: niet liegen, absoluut geen moppen vertellen en als het even kan ervoor zorgen dat er wat te lachen valt en dat alle aanzittenden (doorgaans in het café) een duit in het zakje doen. In dit geval wordt met de laatste spelregel licht gesjoemeld, want het is Bennie Jolink die het - geschreven - woord voert en niemand anders. Of zoals ze in de Achterhoek ook wel zeggen: ‘At s'maons vrog de hane uut dinxper in aalten kraei'jt, dan heft s'nachts unmöndig e'waei'jt. (*)’
Op een dag moesten al die herinneringen maar eens aan het papier worden toevertrouwd. Voor ze straks het omzagen van bomen om er cellulose van te maken ook gaan verbieden, zal Bennie gedacht hebben. Hij nam Achterhoeks journalist Gerard Menting in de arm om de persoonlijke geschiedenis van dit verschrikkelijke kind met chronische luchtweginfecties (astma), leesbaar vast te leggen.
1001 woorden zeggen meer dan 1 kutfoto
Meer nog is Sprekken een 316 pagina’s durend epos: een smakelijke opeenhoping van zowel persoonlijke als Normaal-veldtochten. En waarom in boekvorm? Wel, omdat 1001 met dialect doorspekte, vaak komische en flink wat overdrijving aaneengeregen woorden nu eenmaal meer zeggen dan één saaie kut-foto.
Het boek begint, zoals velen dit wellicht (her)kennen van de Kameleon-reeks, met een gevoelige, warme beschrijving van het landelijke Hummelo, de plaats waar Bennie Jolink in 1950 als vierjarige turf het verhaal laat beginnen. Een plek waar de zon altijd schijnt en het leven hard, maar goed is.
Van NL en GB naar dialectpop
Het eerste geboekstaafde, grote en met dialect opgefleurde optreden van Normaal was tijdens het Lochem Popfestival (1975) in openluchttheater De Zandkuil, dat traditioneel op Hemelvaartsdag gehouden werd. Bennie Jolink: ‘We hadden drie nummers gespeeld, waaronder Six Days on the Road met Jan Kolkman op lapsteel gitaar. Het publiek tolereerde ons. Niemand riep boe. Als vierde op de lijst stond Drieteri-je Blues. Na een voor ons doen lang blues intro zong ik langzaam en goed articulerend:
Ik zat laatst te drieten op de plee
Ik persen as ’n idioot
Moar ’t duurde wel een uur of twee
Eindelijk kwam d’r een grote köttel stront
En die stonk zo afschuwelijk
Ik sodemieterde bi-jnoa op de grond
O yeah, toen kreeg ik de blues
De reactie van het publiek was indrukwekkend.’ Vervolgens mikte de band alle Nederlandse en Engelse nummers uit het repertoire: ‘Alleen maar lekker ruige teksten in het Achterhoeks!’ Kortom: Normaal was nu pas echt geboren.
De vaak malle en brutale fratsen van Bennie Jolink lezen is hem horen Sprekken. Hij is graag aan het woord en vergeet daarbij de lach niet de nodige aandacht te geven. Omdat ondergetekende zo’n 6,5 joar Normaal van dichtbij heeft meegemaakt komen veel verhalen bekend voor (**). En het moet gezegd: het waarheidsgehalte voor zover verifieerbaar is hoog.
Angus Young vs. Ellen van Lochem
Eén verhaal echter heb ik in een andere versie gehoord dan die in het boek staat. Dat is het relaas op pagina 134 dat handelt over mevrouw (Angus) Young, Ellen van Lochem. Volgens Bennie beëindigde hij de relatie met de zin: ‘… en is er tv bij en dan kom je weer binnen? Nou doei! Maak maar dat je wegkomt.’ Volgens een enkel bandlid en enige Helden van de band kreeg juist Bennie het relationele deksel op de neus.
Sprekken kun je ook best lezen alsof je naar Bennie Jolink luistert. Optekenaar Gerard Menting heeft wel de meest onverstaanbare dialectische zinnen van Bennie Jolink en al-dan-niet tegen de zin van de kunstenaar, crosser, zanger omgezet naar foutloos Nederlands. De verhalen zijn ruw en raken je soms als Little Boy op 6 augustus 1945 Hiroshima. Het is onverbloemd en geeft een mooi beeld van de 50 jaar Normaal, waarvan 40 intensieve, maar bovenal van Bennie Jolink; de motor van de band, zoals saxofonist Jan de Ligt hem ooit typeerde. Taalkundig weet je: ik zit hier weliswaar niet onder professoren, maar heb wel de Achterhoekse hemel ontdekt.
Zuuver woargebeurd!
(*) Noot
Vertaald: humoristisch overdrijven
(**) Noot
Deze recensent is als chauffeur van Normaal-saxofonist Jan de Ligt van september 2009 t/m het laatste grote optreden in de Gelredome op 19 december 2015 hoewel enigszins zijdelings bij Normaal betrokken geweest. Hij kan beamen dat de titel Sprekken de biografie alle eer aandoet.
Hoewel ik het nooit aan Bennie heb gevraagd denk ik dat de Albanese KF Drita, naast de Graafschap, natuurlijk zeker qua uitspraak tot zijn favoriete voetbalclubs gerekend mag worden.
Bennie Jolink (Hummelo, 6 september 1946) is zanger/gitarist van de Achterhoekse boerenrockgroep Normaal, Nederlands oudste streektaal-rockband. Na de middelbare school doorlopen te hebben te Doetinchem verhuisde Jolink naar Enschede, om daar een opleiding te volgen aan de Akademie voor Kunst en Industrie (AKI). Mede hierdoor heeft hij in Hengelo lesgegeven bij Scheppende Handen, een kunsteducatiecentrum in Hengelo. Nadat hij werd afgewezen bij de Amsterdamse kunstacademie vertrok hij naar zijn geboorteplaats.
Sprekken (2025) is een uitgave van Nijgh & van Ditmar (ISBN 978 90 388 1495 7 - NUR 320) (www.nijghenvanditmar.nl). De verkoopprijs van de biografie is 24.99 en het boek is als e-book te verkrijgen.
Recensie
Peter Joore
Alle boekrecensies zijn ook terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl
Dit is een bijdrage van het recensiecollectief. Lijkt het je leuk om ook een boek te bespreken voor De Vlaardinger, neem dan contact op met Hans Vrugt, eindredacteur van het collectief: hansvrugt@planet.nl