Hoe kan het dat populistisch rechts wereldwijd zo’n enorme vlucht heeft genomen? Wat maakt rechts-populistische partijen populair in sommige orthodox-christelijke kringen? In Nieuwe kruisvaarders onderzoekt politicoloog en journalist Sander Rietveld waarom en hoe de aantrekkingskracht tussen ultraconservatieve christenen en radicaal-rechtse populisten is ontstaan en wie door wie wordt beïnvloed.
Het lijkt alsof het orthodoxe christendom verstrengeld is geraakt met radicaal-rechtse idealen. Een sprekend voorbeeld hiervan is de bestorming van het Amerikaanse Congres in januari 2021, waar veel christelijke vlaggen zichtbaar waren. Hoe kan dat?
Christelijke partijen nemen soms rechts-populistische retoriek en standpunten over. Een klein deel van de ultraconservatieve christenen koestert sympathie voor het gedachtegoed van ‘bloed en bodem’. De combinatie van christendom en nationalisme is diep verankerd in het orthodoxe protestantisme. Daarbij draait alles om een oud, beladen begrip: ‘het volk’.
Onder radicaal-rechtse groepen is de culturele zuiverheid van het volk het belangrijkst. Thierry Baudet spreekt over ‘onze fantastische religie’, daarmee bedoelt hij het westerse christelijke gedachtegoed. “Christendom is een culturele identiteit die het volk definieert, geen kwestie van geloof, maar van gemeenschap: van het volk,” aldus ‘cultuurchristen’ Baudet. Hoewel populisten zelf vaak niet-gelovig zijn, wijzen ze wel een ‘satan’ aan, namelijk de tegenwoordige ‘seculier-linkse elite’.
Rechts-populisten en sommige ultraorthodoxe christenen beschouwen zich als slachtoffer van een links complot. De linkse seculiere elite zou er namelijk op uit zijn om de volksgemeenschap met haar gezinswaarden en christelijke tradities kapot te maken. Deze christenen zijn dan ook gevoelig voor complottheorieën en scharen zich achter politici die zich tegen de islam, Europa en immigratie keren.
Het doel van dit verbond is een cultuuroorlog tegen de seculier-liberale wereld te voeren. Dit betekent dat de christelijke waarden voor iedereen leidend moeten zijn, anders denken wordt niet geaccepteerd. Door die cultuuroorlog wil dit verbond een grotere politieke invloed kunnen uitoefenen.
Enkele voorbeelden hiervan zijn de autocratische regimes van Hongarije (Victor Orbán) en Rusland (Vladimir Poetin), die onder meer gekenmerkt worden door onderdrukking van andersdenkenden, het aan banden leggen van persvrijheid en ondermijning van de rechtsstaat.
Hoe gaat alles in zijn werk? Door middel van onder andere persoonlijke gesprekken, gehackte e-mails en geheime conferenties onderzoekt Rietveld wie contact heeft met wie en waar de financiering vandaan komt. Hij probeert met zijn onderzoek aan te tonen welke verbanden en parallellen er zijn tussen orthodox-christelijke personen en organisaties met radicaal-rechtse populistische partijen, zowel in Europa als in de VS en zelfs in Rusland. Zijn zoektocht voert de lezer langs de ins en outs van een bonte stoet van radicaal-rechtse groeperingen, internationale geldstromen van ultraconservatieve christelijke miljardairs – onder wie enkele strikte Nederlandse calvinisten – , evangelische eindtijdpredikers en ultrakatholieke sekten die dromen van een christelijk Rijk.
Nieuwe kruisvaarders is de weerslag van een gedegen onderzoek. Door Rietvelds directe en aansprekende schrijfstijl leest het boek als een thriller. Het is een aanrader voor iedereen die geïnteresseerd is in sociaal-maatschappelijke onderwerpen als polarisatie, politiek en religie.
Sander Rietveld (1974) is politicoloog. Hij groeide op in een orthodox-protestants milieu in de Biblebelt, maar werd in de loop der tijd progressiever, zonder echter het geloof de rug toe te keren. Rietveld werkt als onderzoeksjournalist voor het televisieprogramma Zembla. Hij maakte uitzendingen over de financiële handel en wandel van Donald Trump en over de Russische connecties van Thierry Baudet.
Nieuwe kruisvaarders is verschenen bij Uitgeverij Prometheus en verscheen in maart 2021. Het boek telt 368 pagina’s (inclusief noten) en kost € 24,99. ISBN: 9789044645163. Het is tevens als e-book verkrijgbaar voor € 14,99. ISBN: 9789044645170.
Recensie
Wies Groeneveld
Alle boekrecensies zijn ook terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl