Rotterdam heeft eens in de zoveel tijd een bedenkelijke reputatie in verband met ernstige rellen. Een tamelijk recent voorbeeld daarvan is de commotie in coronatijd, maar het begon allemaal in 1868 met de ‘De Vletter-oproer’. Historicus Siebe Thissen schreef er een boek over en vond veel gelijkenissen met het heden.
Het boek ‘Leve Rotterdam!’ gaat over de ongeregeldheden tussen de ‘laagste’ bevolkingsklasse en de politie. Rotterdam is in de negentiende eeuw een moderne stad geworden door de transformatie van koopmanstad naar een industriële havenstad, die gepaard ging met schaalvergroting en efficiency. De economische elite moest niets hebben van de straathandel van kleine zelfstandige kooplieden en het optreden van straatmuzikanten. Ook de prostitutie moest het ontgelden. Het stadsbestuur vond dat dit alles moest verdwijnen en zag liever dat deze mensen in de fabrieken aan de slag gingen. Ze werden door een sterk politiekorps, het stadhuis en de belastingdienst onder controle gehouden.
In de laatste week van oktober 1868 kwam het tot ongeregeldheden. Er volgde een juridisch proces tegen de verdachten van die rellen, onder wie de Joodse koopman Jonas Melhado en zijn zaakwaarnemer Jacob de Vletter. De mensen wantrouwden de overheid. Markten en samenscholingen werden aan banden gelegd. Buurtbewoners hielpen elkaar bij het blokkeren van de toegang tot hun huizen. De boetes waren hoog, mensen die niet konden betalen gingen enkele dagen de gevangenis in. Duizenden Rotterdammers koelden hun woede op de politiebureaus, het stadhuis en de belastingdienst. De politie trad hard tegen hen op.
Jacob de Vletter was één van degenen die zich tegen dit machtsvertoon verzetten. Hij was een oud-onderwijzer die werkte als zaakwaarnemer, maar hij verleende ook juridische bijstand aan kleine ondernemers. Hij werd tijdens het oproer van 31 oktober opgepakt, werd veroordeeld als aanstichter van het geweld en vastgezet in het tuchthuis van Leeuwarden. Hij stierf als gevolg van lijfstraffen en lange eenzame opsluiting.
De rellen en de daaropvolgende rechtszaak hielden Rotterdam en heel het land Nederland maandenlang in hun greep. Kranten spraken over ‘het proces van de eeuw’. Justitie beschouwde deze rellen als een complot met tragische gevolgen: polarisatie en uitsluiting, en als gevolg daarvan slechte bestaanszekerheid.
Siebe Thissen heeft het boek toegankelijk en zeer gedetailleerd geschreven. Hij gebruikte bronnen (krantenberichten en rechtbankverslagen) uit die tijd, maar schakelde ook veel hedendaagse historici in. Bij de presentatie van het boek in Boekhandel Donner ging Thissen in op de actuele waarde van de ‘De Vletter-oproer’. Hij zag verbanden met bijvoorbeeld de coronarellen. Hoewel het alleen in Rotterdam plaatsvond is het onderwerp ook interessant voor de rest van Nederland. Het boek is een absolute aanrader voor iedereen die is geïnteresseerd in politieke geschiedenis.
Siebe Thissen (1960) is een Rotterdamse historicus. Hij studeerde geschiedenis en filosofie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en promoveerde op ‘De spinozisten. Wijsgerige beweging in Nederland 1850-1907’ (2000). Hij schreef daarnaast een aantal boeken en artikelen over de stad, beeldende kunst en populaire cultuur. Zijn boek ‘Beelden. Stadsverfraaiing in Rotterdam sinds 1940’ (2016) werd bekroond met de Mr. Jacques Dutilhprijs.
‘Leve Rotterdam!’ is in december 2024 verschenen bij uitgeverij Studio Rashkov. Het boek heeft 272 pagina’s en is voorzien van een epiloog, een literatuuropgave en bronnen. Het kost € 22,99. ISBN: 9789083320465.
Illustraties:
Omslag van het boek
Auteursfoto (van Studio Rashkov)
Oordeel:
Alle boekrecensies zijn terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl
Recensie
Wies Groeneveld
Dit is een bijdrage van het recensiecollectief. Lijkt het je leuk om ook een boek te bespreken voor De Vlaardinger? (en straks ook voor De Schiedammer Online) Elk genre is welkom. Mail je recensie dan naar Hans Vrugt, eindredacteur van het collectief: hansvrugt@planet.nl