Ons menu is de laatste honderd jaar meer veranderd dan in dezelfde periode daarvoor. Klaartje Scheepers vond het interessant om daar aandacht aan te besteden: haar nieuwe boek ‘Lekker vies’ bevat 54 verhalen vol smakelijk achtergronden over onze eetgewoontes. Ze schetst de overgang van schaarste aan voedsel naar de grote overvloed ervan. Daarbij is de eetcultuur in de laatste eeuw ook drastisch veranderd.
In de eerste hoofdstukken lijkt het alleen over Nederlands voedsel en eetgedrag te gaan, maar Scheepers trekt snel culinaire inzichten van over de grens erbij. Onze lunchgewoontes worden besproken in ‘Boterham met kaas’ en de geschiedenis van de bal gehakt (‘onze allemansvriend’) wordt vermakelijk en onderhoudend toegelicht in ‘Broodje bal’.
Tafelmanieren zijn ook aan verandering onderhevig, mede onder invloed van andere gerechten die we zijn gaan eten. Markant is de invloed tot ver over onze grenzen van Desiderius Erasmus, die rond 1530 in een lesboek voor jongens van stand een heel hoofdstuk wijdde aan tafelmanieren. Daardoor raakte het laten van boeren tijdens en na de maaltijd in onmin, terwijl dat voor Erasmus’ tijd een beleefde uiting van verzadiging was.
De auteur geeft aan het een goed idee te vinden nieuwe gerechten en ingrediënten uit te proberen. Onder andere in het hoofdstuk ‘Insectenburger’ pleit ze hiervoor: ‘Sommige entomologen en andere deskundigen zien insecten als onze redding, onze toekomstige, duurzame en efficiënte bron van eiwitten. Ze zouden de bio-industrie kunnen ontlasten, zonder zelf al te veel ruimte of liefde op te eisen, lijkt het. Met een ruimdenkend en politiek hart is het zeker interessant te onderzoeken wat hun potentieel als proteïnebron kan zijn’. Enige moeite heeft ze wel met de nieuwe trend: ‘Ik eet al niet zo graag dieren’.
Gerechten klaarmaken gaat met vallen en opstaan. Externe factoren kunnen van invloed zijn: bereidingstijd, temperatuur van het voedsel en de geur kan belangrijk zijn. In het hoofdstuk ‘Doerian’, de tropische vrucht uit Maleisië met een zeer penetrante geur, betoogt Scheepers dat ‘eten met je neus’ essentieel is.
Klaartje Scheepers is in haar verhalen beschouwend, relativerend en onderhoudend. Ze schuwt ook niet persoonlijke voorvallen te memoreren die als voorbeeld dienen. En af en toe een recept, bijvoorbeeld groentebouillon van schillen. Via een QR-code kan je een heus ‘Kwartetspel van incourante delen’ downloaden: over het eten van hanenkam, stierenpenis, koeienoog of een varkensoor. Zo heb je met ‘Lekker vies’ een prettig leesbaar boek in handen. Je gaat anders naar je eigen eetgewoonten kijken en je wordt ook voorzichtiger met (voor-)oordelen wat betreft vreemd voedsel of onbekende eetgewoonten. Met haar verhelderende verhalen heeft Scheepers onze (on-)smakelijke eetgewoonten prachtig in kaart gebracht.
Klaartje Scheepers is Neerlandica, (culinair) redacteur, journalist en schrijfdocent. Ze was onder meer hoofdredacteur van ELLE Eten en rondde koksopleidingen af aan ROC Amsterdam en aan de Ballymaloe Cookery School in Ierland. Eerder verscheen van haar hand Van aardappel tot avocado: Allerhande en zeventig jaar Nederlandse eetcultuur (2021).
Lekker vies is juni dit jaar verschenen bij uitgeverij Atlas Contact en kost € 25,00. Ook als e-book verkrijgbaar.
Illustraties
1. omslag van het boek
2. portret van de auteur, gemaakt door Fjodor Buis
Recensie
Gerard van Os
Alle boekrecensies zijn ook terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl
Dit is een bijdrage van het recensiecollectief. Lijkt het je leuk om ook een boek te bespreken voor De Vlaardinger, neem dan contact op met Hans Vrugt, eindredacteur van het collectief: hansvrugt@planet.nl