Sophie Niemantsverdriet was een geboren en getogen Vlaardingse, uit de bekende familie Niemantsverdriet van de Vlaardingse brood- en banketfabriek. Zij woonde tijdens de hongerwinter (’44-’45) van de Tweede Wereldoorlog aan de Schiedamseweg 110a, naast het huis van de grootvader van Geert Mak. Daar hield ze vanaf 1 december 1944 tot en met 31 mei 1945 een dagboek bij over de dagelijkse beslommeringen van haar familie die probeerde te overleven in die hongerwinter. Maar ook gaf ze Franse les aan de HBS in Vlaardingen en onderhield ze veelvuldig contact met vrienden en familie in Den Haag. Haar achternicht Fieke Kroon heeft het dagboek bewerkt en in eigen beheer uitgegeven met als titel 'Het hongerwinterdagboek van Sophie Niemantsverdriet'.
Sophie (‘tante Fie’) Niemantsverdriet schreef bevlogen over de honger, de voedselschaarste en de manieren waarop mensen elkaar hielpen om het hoofd boven water te houden. Ze schreef ook over een hartverscheurend bombardement op de Haagse wijk Bezuide nhout, waarbij twee voormalige leerlingen van haar om het leven kwamen. Tevens schreef ze hoe haar familie puur uit overlevingsdrang kolen had verdonkeremaand, die eigenlijk bedoeld waren voor de opa van Mak. Maar ook familieruzies en ordeproblemen komen in het dagboek voor, vrienden komen op bezoek, vriendschappen ontstaan. Kortom: het leven gaat door, ook in de oorlog.
De moeder van Fieke Kroon vond vlak na het overlijden van tante Fie (in 2003) dozen met oude foto’s, brieven en een schrift. Zij nam het mee naar huis met het voornemen het later uit te zoeken. Maar dat is er nooit van gekomen. In de coronaperiode kreeg haar dochter Fieke het dagboek in handen.
“Het greep me onmiddellijk aan: de tijd tussen nu en toen verschrompelde, de zorgen over ouders en man waren opeens de mijne, de angst voor de Duitsers voelde beklemmend echt, net als de nijpende voedselschaarste.”
Kroon heeft het dagboek op zeer zorgvuldige manier uitgegeven, enkele originele fragmenten toegevoegd en nauwkeurig haar werkwijze verantwoord. Familieleden en vrienden van tante Fie komen tot leven door foto’s en (passages uit) brieven. Daarnaast bevat het boek een korte stamboom.
Kroon heeft achtergrondinformatie toegevoegd, om gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog te verhelderen en familierelaties uit te leggen. Dat heeft ze gedaan in de vorm van voetnoten in plaats van een notenapparaat. Voor de lezers is dat plezierig, want die hoeven niet steeds het notenapparaat achter in het boek te raadplegen. Ze heeft ook alle krantenknipsels (waaronder een originele Trouw van 13 december 1944) uitgewerkt. Tot slot heeft ze alle bronnen die ze op internet heeft geraadpleegd per hoofdstuk opgenomen.
‘Het hongerwinterdagboek van Sophie Niemantsverdriet’ gaat over de laatste fase van de Tweede Wereldoorlog, maar in deze tijd van strijd in Europa is het boek het lezen meer dan waard. Er bestaan nog steeds overeenkomsten tussen toen en nu. Een stevige aanrader: niet alleen voor familieleden en vrienden, maar voor iedereen.
Fieke Kroon(1966) is de achternicht van Sophie Niemantsverdriet. Ze heeft Frans gestudeerd in Amsterdam en Parijs en werd leraar Frans. Ook is zij docent CKV-docent (Cultuur en Kunst), teammanager en parttime secretaresse bij het Astronomisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam geweest. Ze studeerde daarnaast aan de Reinwardt Academie om professional te worden in museumeducatie. In 2005 studeerde ze cum laude af en is docent bij het Teylers Museum geworden.
‘Het hongerwinterdagboek van Sophie Niemantsverdriet’ is in maart 2022 in eigen beheer van de auteur verschenen. Het boek telt 114 pagina’s en kost € 15,00. Het is te koop bij de volgende boekwinkels in Vlaardingen en Schiedam:
Bruna Boekwinkel
De Loper 11 – 13
3136 CM Vlaardingen
Boekhandel Post Scriptum
Hof van Spaland 31
3121 CA Schiedam
Het Schiedams Boekhuis
Hoogstraat 106
3111 HL Schiedam
Het boek is tevens te bestellen via fekroon@casema.nl à € 15,00 (exclusief verzendkosten).
Recensie
Wies Groeneveld
Alle boekrecensies zijn (ook) terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl