‘De inventieve middeleeuwen’ is een boek over praktische kennis en kunde van de vroege middeleeuwen tussen pakweg de jaren 500 en 1000. Deze periode staat vooral bekend als de meest duistere en meest primitieve periode die Europa ooit heeft gekend, waarbij de gedachte leeft dat de mensheid dan grotendeels bestaat uit woeste barbaren. De vroege middeleeuwen stonden echter in het teken van christelijke opvattingen, waarbij de nieuwsgierigheid te maken had met het tot op het bot begrijpen van de Bijbel en het ontrafelen van Gods plan met de mensheid.
Maar er was ook nog zoiets als een alledaags leven van gewone mensen, met hun problemen en het zoeken naar oplossingen, zo blijkt uit het boek ‘De inventieve middeleeuwen’, het resultaat van een project van negentien mediëvisten van de Universiteit Utrecht.
In dit boek gaat het om een onderzoek over mondelinge en schriftelijke kennisoverdracht aan gewone mensen. Vooral het eerste krijgt het aandacht, maar de geletterden – bijvoorbeeld monniken in kloosters en priesters – hebben ervoor gezorgd dat handige kennis op verschillende gebieden voor alledaags gebruik, in de vorm van manuscripten bewaard is gebleven. De onderzoekers beschrijven de praktische kennis die ze zijn tegengekomen in middeleeuwse manuscripten. Vaak zijn de vondsten een soort ‘bijvangst’ van het hoofdonderzoek van de mediëvisten. Bijvoorbeeld een recept voor mooi, golvend haar, gevonden in een martelarenkalender.
Het boek bevat twintig korte hoofdstukken. Het geeft een kijkje in praktische opvattingen en denkwijzen van meer dan duizend jaar geleden: hoe gingen mensen toen om met problemen en uitdagingen, en met welke oplossingen kwamen ze? De kennis is van behoorlijk technisch niveau (hoe verguld je je goedkope sieraden? En: hoe maak je muurverf die niet van kleur verschiet?) tot heel herkenbare dagelijkse dingen: recepten voor eten, dagelijkse kwaaltjes, schoonheidstips en dieetadvies. Maar ook kleine gebedjes om bijvoorbeeld het weer te beïnvloeden, manieren om moeilijke beslissingen te nemen en adviezen om te zorgen dat je schapen of bijen niet verdwalen en dat de wolven uit de buurt van schapen blijven. Men legde een karkas van een wolf in de wei om de schapen te beschermen.
De verhalen zijn herkenbaar, maar soms ook vreemd. Alledaagse problemen van duizend jaar geleden zijn vaak niet veel anders dan de onze, maar dat geldt lang niet altijd voor de oplossingen. Helemaal voorin het boek staat een waarschuwing: er staan allerlei recepten in dit boek die in de middeleeuwen weliswaar buitengewoon zinnig en nuttig werden gevonden, maar waar we tegenwoordig wat voorzichtiger mee zijn. Sommige recepten kunnen gevaar voor de gezondheid opleveren. Probeer dan niets uit dit boek zelf uit!
‘De inventieve middeleeuwen’ is goed gedocumenteerd, toegankelijk geschreven en geeft een uitgebreid inzicht in de vindingrijke vroege middeleeuwen. Elk hoofdstuk is mooi geïllustreerd met middeleeuwse manuscripten. Een aanrader voor een breed, historisch geïnteresseerd publiek.
Redacteur en auteur Ria Paroubek-Groenewoud studeerde – na een geheel andere carrière – middeleeuwse geschiedenis aan de Universiteit Utrecht en is met name geïnteresseerd in de geschiedenis van de geneeskunde.
Redacteur en auteur Carine van Rhijn doceert middeleeuwse geschiedenis aan het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis van de Universiteit Utrecht. Ze is geïnteresseerd in allerlei aspecten van de vroegmiddeleeuwse cultuurgeschiedenis, met name via manuscripten. Het boek ‘De inventieve middeleeuwen’ is op 25 november 2023 verschenen bij Uitgeverij Verloren. Het heeft 184 pagina’s en is voorzien van kaarten en foto’s van de manuscripten.
Aan het eind van elk hoofdstuk is een korte lijst van boeken over het onderwerp opgenomen. Tot slot van het boek zijn een lijst van gebruikte manuscripten en een korte biografie van alle negentien auteurs opgenomen.
Het boek kost € 25,00. ISBN: 9789464550856. Het is ook als e-book te koop voor € 25,00. ISBN: 9789464550856.
Illustratie
Omslag van het boek
Alle boekrecensies zijn terug te vinden op: www.vlaardingenleest.nl
Recensie
Wies Groeneveld
Dit is een bijdrage van het recensiecollectief. Lijkt het je leuk om ook een boek te bespreken voor De Vlaardinger (en straks ook voor De Schiedammer Online)? Elk genre is welkom. Mail je recensie dan naar Hans Vrugt, eindredacteur van het collectief: hansvrugt@planet.nl.